Het verhaal van de 'Tiendpaal' in Waterlandkerkje

Een monument van een paal(tje)

Waterlandkerkje. Oorspronkelijk 't Kerkje. Dorp geworden in 1674. Rond een kerkje, gesticht door calvinistische bewoners van het gebied in 1669. Een direct gevolg van het vastleggen van de grens tussen de Staatse en de Spaanse Nederlanden in 1664. Het dorp ligt in Waterland, een gebied met meerdere grote en kleine inundatiekreken uit de Tachtigjarige Oorlog.

Het Redouteplein. De naam herinnert aan een bescheiden redoute of aarden verschansing, opgeworpen gedurende het Twaalfjarig Bestand (1609-1621), op de plaats waar de dijken van drie Zuudzeepolders uit de eerste helft van de zestiende eeuw samenkomen: de Vrije polder, de Oude Passageulepolder en de Goudenpolder.

Daar staat hij. Op een zuinig grasveldje, dat aangelegd is op de kruin van de Vrijedijk. Tegen de achtergrond van een bruinrood bakstenen muurtje. Slank en rond. Met een vierkante kop. Zo'n 120 cm hoog. Een paal, gekapt uit Balegemse steen. Een zandsteen waarin de zandkorrels door de aanwezige kalk aan elkaar werden gehecht. De paal is afkomstig uit een versteende laag in de zandgroeven van Balegem, een plaats in Oost-Vlaanderen, ten zuiden van Gent. Deze geelgrijze steen is relatief zacht en daarom gemakklijk te bewerken. Het was dan ook de bouwsteen bij uitstek in grote delen van Vlaanderen in de Middeleeuwen. Door het hoge gehalte aan kalk heeft de Balegemse steen tegenwoordig veel te lijden van de luchtvervuiling en de zure regen. Er onstaat een donkere korst en er treedt gemakkelijk verwering op. Een teer paaltje in Waterlandkerkje. Op de vierkante kop van de paal staan twee inscripties. Ze zijn aangetast door de verwering, maar toch nog herkenbaar. Op de kant die naar het pleintje gekeerd is staat een wapenschild, met daarin drie sleutels. Symbool van de toegang tot het rijk der hemelen, waar Sint-Pieter waakt over de poort. Dat is het wapen van de Gentse Sint-Pietersabdij. Op de keerzijde staan de letters SB. Dat zijn de initialen van Sint-Baafs, de andere grote Gentse abdij.

Lees meer: Het verhaal van de 'Tiendpaal' in Waterlandkerkje

Geschiedenis in het kort

De geschiedenis

Waterlandkerkje ontstond als nederzetting rond een kerk. Het gehucht werd 't Kerkje genoemd, zoals de dorpsbewoners nog altijd doen. In 1796 kreeg Waterlandkerkje de naam Waterland, rond 1820 werd dit veranderd in de huidige naam, om verwarring met het 5 kilometer zuidelijker gelegen Belgische dorp Waterland-Oudeman te voorkomen.

Waterlandkerkje werd als een van de weinige dorpen in West-Zeeuws-Vlaanderen gespaard in de Tweede Wereldoorlog. Na de bevrijding werden er dan ook mensen uit de omgeving opgevangen, van wie er veel in Waterlandkerkje bleven wonen.

In de jaren 60 van de 20e eeuw braken moeilijke tijden voor Waterlandkerkje aan. Door een gebrek aan nieuwbouwwoningen trokken jonge gezinnen weg uit Waterlandkerkje en veel oude huizen werden verkocht als vakantiewoningen. Na 1970, toen de zelfstandige gemeente Waterlandkerkje bij Oostburg werd gevoegd, werden er weer nieuwe woningen gebouwd en werd het industrieterrein uitgebreid om het dorp een impuls te geven. De gemeente Oostburg is door de gemeentelijke herindeling van 2003 op haar beurt opgegaan in de gemeente Sluis.

De meermin


In het wapen van Waterlandkerkje is een zeemeermin afgebeeld, een verwijzing naar een met Waterlandkerkje verbonden legende. Een visser uit Oostburg ving, na een dag vruchteloos vissen, een zeemeermin in zijn netten. Zij smeekte hem haar terug te laten keren naar de zee, maar de visser wilde geld met haar verdienen door haar op de markt in Oostburg tentoon te stellen. Er kwam juist een voerman uit Waterlandkerkje voorbij die van een afstand getuige was van het voorval. Hij rende erop af, gooide de visser in het water en bevrijdde de zeemeermin, die onder water dook en wegzwom. Inmiddels waren boeren en arbeiders die in de buurt aan het werk waren op de consternatie afgekomen. Toen verscheen de meermin, Hildegonda geheten, opnieuw en sprak een profetie uit: Waterlandkerkje zou nog lang een klein dorp blijven, maar eens zouden de Kerkjenaren Waterlandkerkje in eendracht tot groei en bloei brengen. Daarna verdween Hildegonda, niemand heeft haar ooit nog gezien.